بررسی تطبیقی و بینامتنی «اشتباهِ درست» داستان پیل در تاریکی بر اساس نظریۀ یاکوبسن

نویسنده

  • وحید مبارک عضو هیات علمی زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی
چکیده مقاله:

عارفان آثار پیشینیان و بخصوص سنایی و غزالی را چون سنتی ادبی، گرامی داشته و بدانها توجه کرده‌اند. مولوی نیز در سرودن مثنوی معنوی به آثار سنایی، عطار و غزالی نظر داشته و برخی از حکایت‌ تمثیلی آنان را با تغیییراتی در شکل و محتوا، بازگویی کرده است. حکایت «اشتباه درست» (پیل در تاریکی) را که بیانگر نقصان و ناتوانی انسان‌ها در شناخت خود، از خداوند سبحان است، نخست غزالی به عربی، در احیاالعلوم و سپس به فارسی در کیمیای سعادت آورده، و سپس سنایی از او و مولوی هم از آنان نقل کرده است. این پژوهش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر نظریۀ ارتباطی رومن یاکوبسن(1896-1982)، حکایت و کارکردهای حکایت «اشتباه درست» را در آثار مذکور، بر اساس دیدگاه فرانسوی ادبیات تطبیقی، بررسی، و تاثیر و تاثر و تفاوت و شباهت‌های آنها را نشان می‌دهد. پرسش این است که از شش عنصرِ فرستنده، گیرنده، پیام، زمینه، رمز و تماس در فرآیند ارتباطی داستان «اشتباه درست»، جهت‌گیری هر یک از این متون، برجسته‌کنندۀ کدامیک از کارکردهای عاطفی، انگیزشی، ادبی، ارجاعی، فرازبانی و کلامی‌ زبان بوده است؟ آیا شباهت و اختلافی دیده می‌شود؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که در آثار غزالی و سنایی جهت‌گیری پیام، به سمت موضوع مطرح شده و متن است و حکایت، کارکرد ارجاعی دارد اما مولوی، در جهت‌گیری پیام به سمت مخاطب برمی‌گردد و حکایتش کارکرد کنشی پیدا می‌کند. اینهمه، با تغییر گیرنده، پیام و زمینه (بافت) نیز ارتباط دارند.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بررسی تطبیقی داستان «جاناتان مرغ دریایی» و داستان مرغان در منطق‌الطیر بر مبنای نظریۀ انتخاب گلسر

تئوری انتخاب به تبیین رفتارهای انسان با تأکید بر مسئولیت­پذیری در برآوردن نیازهای اساسی می­پردازد. هدف مقالۀ حاضر، کاربست این رویکرد روانشناسی، در بررسی تطبیقی داستان­های رمزی است. جاناتان، مرغ دریایی، نوشتۀ ریچارد باخ (1936) و نیز منطق‌الطیر عطّار، بازگوکنندۀ یکی از والاترین دغدغه­های بشری، یعنی «حقیقت جویی» است. مقالۀ حاضر، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی نشان می­دهد که این آثار از نظر کاربرد مفاهیم نم...

متن کامل

بررسی ریخت‌شناسانۀ «داستان ضحّاک» بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ

تحلیل داستان از منظر تجزیۀ عناصر آن، امروزه یکی از نوین‌ترین شیوه‌های تحقیقات ادبی است که کانون توجّه بسیاری از دانش‌پژوهان قرارگرفته است. روش فرمالیست‌های روسی که منجر به مکتب ساختارگرایی شد، بر روش تحقیقات پژوهشگران مؤثر واقع شد. ساختارگرایان معتقدند که هر داستان را می‌توان به ساختار‌های روایی تجزیه کرد. مهم‌ترین چهرۀ برجسته و تأثیرپذیر از روش فرمالیست‌ها ، ولادیمیر پراپ است. پراپ با بررسی یک­...

متن کامل

تحلیل نقش های زبانی در اسطورۀ زال بر اساس نظریۀ ارتباطی یاکوبسن

فردوسی در بهین‌نامۀ باستان، در پیکرۀ  داستان‌های مدون از اسطوره‌ها سخن رانده است. در بسیاری موارد، رمز و تمثیل نیز چشم‌نوازانه در مفهوم اساطیری گنجانده شده است. داستان زال از پررمز و رازترین آنهاست که بیانی متفاوت برای ابلاغ پند و پیام‌های فرهنگی دارد. این پژوهش، ضمن تحلیل نقش‌های زبانی و عناصر ارتباطی، یعنی زبان، پیام، مخاطب و فرستنده، بر اساس الگوی ارتباط کلامی یاکوبسن، به بازکاوی رمزها و نما...

متن کامل

بررسی ریخت شناسانۀ «داستان ضحّاک» بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ

تحلیل داستان از منظر تجزیۀ عناصر آن، امروزه یکی از نوین ترین شیوه های تحقیقات ادبی است که کانون توجّه بسیاری از دانش پژوهان قرارگرفته است. روش فرمالیست های روسی که منجر به مکتب ساختارگرایی شد، بر روش تحقیقات پژوهشگران مؤثر واقع شد. ساختارگرایان معتقدند که هر داستان را می توان به ساختار های روایی تجزیه کرد. مهم ترین چهرۀ برجسته و تأثیرپذیر از روش فرمالیست ها ، ولادیمیر پراپ است. پراپ با بررسی یک­...

متن کامل

نقدی بر نظریۀ «کارکرد درست» پلنتینگا از منظر زاگزبسکی

مقال? حاضر نقد یکی از قرائت‌های معرفت‌شناسی فضیلت است از منظر قرائت دیگر: نقد قرائت پلنتینگا از منظر قرائت زاگزبسکی. زاگزبسکی بر اساس تعریفی که از معرفت ارائه می‌دهد و نقشی که برای اراده و آگاهی در عمل فضیلت‌مندانه قائل است و با توجه به یکسان دانستن فضیلت اخلاقی و فضیلت معرفتی، نظری? معرفت پلنتینگا را به چالش می‌کشد. به اعتقاد زاگزبسکی، نظری? «کارکرد درست» پلنتینگا از وثاقت‌گروی صریح بهتر است و...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 10  شماره 17

صفحات  -

تاریخ انتشار 2020-08-22

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023